کاربرد تابلو برق امروزه برای انواع ساختمان‌های تجاری – اداری، مسکونی و شهرک‌های نوساز، سازه‌های صنعتی و نیروگاهی، مراکز تفریحی و درمانی و آموزشی، ورزشگاه‌ها و به طور کلی مناطقی که نیاز به تامین اتصال الکتریکی برای دامنه وسیعی از واحدهای تجاری، مسکونی و … دارند امری بدیهی و ضروری است. رعایت اصول نصب تاسیسات ساختمانی به ویژه تاسیسات برق و الکتریک، همانند اصول سیم کشی تابلو برق می‌تواند امنیت جانی و مالی افراد حاضر در محل را در کاربرد تاسیسات الکتریکی تامین نموده و همچنین سبب کاهش مصرف انرژی و حفظ محیط زیست، افزایش بازدهی قطعات مختلف در شبکه تاسیسات برقی و کاهش هزینه‌های جاری نگهداری ساختمان شود.
اصول سیم کشی تابلو برق مجموعه‌ای از استانداردها و ملاحظات فنی است که رعایت آنها جهت تامین ایمنی افراد و برق‌کاران در هنگام نصب و کار با قطعات تابلو برق ضروری بوده و همچنین منجر به حفاظت از تجهیزات الکتریکی ساختمان و سیم کشی قطعات الکتریکی داخل تابلو برق، کلیدها، فیوزها و ترانس‌های تابلوبرق خواهد شد. بدیهی است که رعایت این اصول اگرچه ممکن است سخت و در گاهی اوقات هزینه‌بر باشد اما در بازرسی اجرای تابلو برق ضروری بوده و عدم رعایت آنها ممکن است منجر به کاهش کارایی و بروز خرابی‌های مرتبط با اتصالی و آتش‌سوزی و شوک الکتریکی شود. در این نوشتار، درباره سیم‌کشی تابلوبرق و انواع سیم‌کشی پنل آن، اصول سیم کشی تابلو برق، آموزش اصول سیم کشی در تابلو برق و تفاوت نحوه سیم کشی تابلو برق صنعتی و ساختمانی توضیحاتی ارائه شده است.
سیم کشی تابلو برق چیست؟
یکی از مهم‌ترین بخش‌های نصب تابلو برق در ساختمان‌های گوناگون، سیم کشی آن است. اصول سیم کشی تابلو برق به مجموعه‌ای از معیارها و ضوابط سیم کشی تابلو برق و اتصالات درون و بیرون آن گفته می‌شود که رعایت آنها الزامی بوده و بسته به نوع تابلو برق، محل قرارگیری، ظرفیت خروجی و … با هم متفاوت هستند. در واقع سیم کشی تابلو برق به طور مستقیم با ایمنی و کارایی تابلو برق در استفاده‌های پی‌درپی از آن جهت برق‌رسانی به سامانه‌های روشنایی، گرمایشی و سرمایشی و … برای مدت طولانی در ارتباط است و به همین جهت باید این کار را مطابق با استاندارد و رعایت اصول انجام داد.
به سیم‌کشی تابلوبرق، وایرینگ تابلو برق هم گفته می‌شود که در واقع فرآیند اتصال هر کدام از کابل‌های ورودی به تابلو برق و خروجی از آن به اتصالات درونی تابلو، مانند شینه‌ها، فیوزها و … است. از همین رو، نقشه‌های گوناگون با توجه به نوع تابلو برق (ساختمانی یا صنعتی) و زیرگروه هر کدام از دسته‌های ذکرشده و همچنین محل نصب آن طراحی و اجرا می‌شوند. سیم کشی تابلو برق نیاز به تخصص بالایی دارد، چرا که برق‌کاران و تکنیسین‌هایی که اقدام به نصب تابلو برق می‌کنند در معرض تماس مستقیم با جریان فشارقوی یا فشارضعیف قرار داشته و به همین جهت، علاوه امکان ایجاد شوک الکتریکی و برق‌گرفتگی برای این افراد، در صورت بروز خطا در نصب تجهیزات و قطعات الکتریکی وجود خواهد داشت.
مقاله پیشنهادی: بانک خازنی اتوماتیک چیست؟
انواع سیم کشی پنل تابلو برق
انواع سیم کشی پنل تابلو برق با توجه به انواع گوناگون تابلو برق که در ساختمان‌های گوناگون مسکونی و تجاری و اداری یا صنعتی نصب می‌شوند متفاوت هستند. با توجه به اصول سیم کشی تابلو برق، انواع تابلو برق ساختمان عبارت اند از:
- تابلو برق MDP یا تابلو برق اصلی
- تابلو برق مشاعات (GDP)
- تابلو برق واحدها (تابلو برق مینیاتوری یا SDP)
- تابلو برق جریان ضعیف
- تابلو برق آسانسور
- تابلو برق فشارقوی
- تابلو برق USP
با توجه به تفاوت کارکرد هر کدام از این تابلوها، ولتاژ و جریان گوناگون و همچنین قطعات مختلف موجود در هر کدام، انواع سیم‌کشی‌های موجود در استانداردهای سیم کشی تابلو برق درون آنها به کار می‌رود. مدارهای گوناگون موجود در تابلوهای برق شامل انواع فیوزها، رله‌ها، ترانس‌ها و کلیدهای گوناگون به همراه اتصالات پرشمار سیم و کابل ورودی و خروجی از آنها بوده و بسته به نوع تابلو برق از بروز اتصالی، آتش‌سوزی، اضافه بار و شوک الکتریکی جلوگیری به عمل می‌آورند.
اصول سیم کشی تابلو برق چیست؟
همان طور که اشاره شد، اصول سیم کشی تابلو برق مجموعه‌ای از ملاحظات و استانداردهای برق‌کشی و اتصال به تابلو برق بوده و رعایت آنها علاوه بر تامین ایمنی افراد و تجهیزات وابسته به تاسیسات الکتریکی، منجر به بهینه‌سازی کاربرد تابلو برق در شرایط گوناگون و برای مدتی طولانی خواهد شد. در ادامه، تعدادی از معیارهای موجود در استاندارد VDE و اصول سیم کشی تابلو برق صنعتی به این روش ارائه شده اند.
- تمامی اتصالات، به ویژه اتصالاتی که از شینه انشعاب دارند باید دارای پرس ویژه بوده و همچنین با سرسیم مخصوص و کابلشو و با اتصال پیچ و مهره به تابلو برق متصل شوند.
- جهت نصب ترانس‌های مختلف اختلاف پتانسیل الکتریکی درون تابلو برق، باید حداقل 1 رده بزرگتر از محدوده نیاز نصب شوند. همچنین برای نصب ترانس CT در تابلو برق باید از سیم 2.5 استفاده کرد.
- مجرای عبور سیم (داکت) درون تابلو برق باید در حدود 3/1 (یک سوم) فضای خالی داشته باشد.
و نحوه عایق‌بندی تابلوبرق و خروجی‌های آن باید به گونه‌ای باشد که چنانچه سیم لخت از آن منشعب می‌شود، در هنگام گرم‌شدن به دلیل برقراری جریان یا تکان‌خوردن آن به دلایل گوناگون، به تجهیزات دیگر و وسایل اطراف متصل نشود. - کلیه تجهیزات و قطعاتی که درون تابلو برق نصب می‌شوند، مانند انواع دستگاه‌های گرمایش و سرمایش و … باید دارای فیوز باشند.
- به طور کلی هر قسمتی از اتصالات سیم و کابل درون تابلو برق که الزام به اتصال به صورت لخت به محل انشعاب دارند باید به گونه‌ای محافظت و عایق‌بندی شوند تا از برق‌گرفتگی و ایجاد اتصالی پیشگیری شود.
ر چنانچه در اتصالات سیم‌ها درون تابلو برق نیاز به ایجاد انحنا در مسیر سیم و کابل بود، از ایجاد زاویه 90 درجه و تیز کردن محل خم پرهیز شده و باید برای کلیه سیم‌ها از خم گرد استفاده کرد. - کلیه سیم‌ها با رنگ‌های گوناگون شناسایی شوند. به طور مثاب سیم‌های دارای ولتاژ برق شهری با رنگ‌های مشکی و قرمز و سیم‌های خروجی از ترانس‌های ولتاژ با رنگ‌های دیگر مشخص شوند.
- سیم و کابل منشعب از تابلو برق که برای مصارف دستگاه جوش، وسایل سرمایشی و گرمایشی و به طور کلی برای دستگاه‌های پرمصرف خارج شده اند باید حداقل 1 رده بالاتر از حد محاسبه‌شده در نظر گرفته شوند.
- با توجه به فاصله انشعاب از تابلو برق تا نقطه اتصال به دستگاه خارجی، ممکن است ولتاژ سیم و کابل دچار افت شود که این افت وابسته به معیارهای گوناگونی مانند سطح مقطع سیم و طول آن بوده و همچنین جنس آن (مسی، آلومینیومی و آهنی و …) باید در نظر گرفته شود.
بیشتر بخوانید: شینه کشی در تابلو برق چیست؟
نقشه سیم کشی تابلو برق
همانند کلیه روش‌های اجرای تاسیسات ساختمانی اعم از مکانیکی و الکتریکی، اصول سیم کشی تابلو برق نیز وابسته به نقشه آن بوده و رعایت موارد یادشده در نقشه سیم کشی تابلو برق ساختمان الزامی است. در ادامه، به روش سیم بندی تابلو برق برای نقشه‌های خانگی و صنعتی به طور مختصر اشاره شده است.
انواع نقشه برق اعم از نقشه حقیقی، نقشه مسیر جریان و … در دسته نقشه سیم کشی تابلو برق ساختمان در ادامه معرفی شده اند:
- حقیقی
- مسیر جریان
- فنی و تک خط
- فرمان
- مدار قدرت
- مونتاژ
- خارجی
- ترمینال‌ها
همچنین، نقشه سیم‌کشی تابلو برق صنعتی نیز دارای دسته‌های کلی شماتیکی، گرافیکی و … بوده و هر کدام دارای زیرگروه‌های خاص خود، همانند نقشه فنی، نقشه تاسیساتی و … هستند که در ادامه به طور مختصر معرفی شده اند.
نقشه‌های مدار شماتیکی:
- نقشه کلی
- تاسیساتی
- ترسیم یک قطبی
- ترسیم چند قطبی
- مسیر جریان
- ترسیم تحلیلی جریان
- ترسیم ترکیبی جریان
- نقشه سیم کشی
نقشه‌های گرافیکی:
- نقشه مونتاژ
- ترمینال‌ها
- نقشه عملیاتی
- شمای گرافیکی
تفاوت نحوه سیم کشی تابلو برق صنعتی و ساختمانی
همان طور که اشاره شد، با توجه به اصول سیم کشی تابلو برق، در تابلوهای صنعتی به دلیل اینکه خروجی‌های آن شدت جریان بیشتری را در مقایسه با تابلو برق خانگی تامین می‌کنند، سیم و کابل‌هایی با حداقل 1 واحد ضخیم‌تر از ملاحظات طراحی باید نصب شوند. همچنین در ساخت تابلو برق صنعتی از سیم اتصال به زمین سبزرنگ استفاده می‌شود. همچنین ساخت تابلو برق فشارقوی دارای دو نقشه داخلی و رایزر دیاگرام است.
با توجه به کیلووات مصرفی خانگی یا صنعتی، باید تصمیم گرفت که از تابلو برق سه فاز صنعتی استفاده شود یا از تابلو برق تک فاز ساختمانی. چنانچه خروجی مورد نیاز تابلو برق در مدار ساختمان کمتر از 7.5 کیلووات (7500 وات) باشد از تابلو برق تک فاز و چنانچه بیشتر از آن باشد از تابلو برق سه فاز استفاده خواهد شد.
