نظر به افزایش جمعیت متمرکز شهری و نیاز به احداث انواع شهرک‌های مسکونی با تراکم بالا، ساختمان‌های اداری، تجاری و تفریحی گوناگون و از همه مهم‌تر سازه‌های صنعتی و نیروگاهی برای تامین اسکان، تولید کالا و نیازمندی‌های این بافت شهری، شبکه‌های تاسیساتی گوناگون شهری و ساختمانی در جای‌جای کشورمان پدید آمده‌اند. کاربرد انواع روش نصب تابلو برق صنعتی نوین در ساخت شبکه تاسیساتی و همچنین خطوط شهری، منجر به بهینه‌سازی مصرف انرژی و در پی آن کاهش آلایندگی نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها شده و می‌تواند توسعه پایدار را برای نسل‌های آینده به ارمغان آورد. یکی از مهمترین بخش‌های توسعه شبکه تاسیساتی، به ویژه تاسیسات الکتریکی، آشنایی با تابلو برق، انواع و بخش‌های مختلف آن، قطعات نصب‌شده بر روی آن و به طور کلی راهنمای نصب تابلو برق است.
تاسیسات الکتریکی و مکانیکی و کار با آنها از آن رو که نیروی متخصص و تکنیسین‌های باتجربه می‌طلبد، در صورتی که در معرض تماس سایر افراد ساکن یا حاضر در محل نصب قرار گیرند ممکن است خطرناک و حادثه‌آفرین باشند. همچنین به دلیل اینکه امکان سرقت یا آسیب‌رساندن به تجهیزات و قطعات نصب‌شده از طرف افراد متفرقه در تاسیسات الکتریکی وجود دارد، حفاظت از آنها برای ادامه کارکرد بهینه‌شان امری ضروری و حیاتی است. در این نوشتار، توضیحاتی درباره راهنمای نصب تابلو برق و مراحل آن، تفاوت بین نصب تابلو برق صنعتی و طریقه نصب تابلو برق خانگی و همچنین استانداردها و نحوه نصب تابلو برق توضیحاتی ارائه شده و در انتها نیز، مهارت‌های تکنیسین‌ها و برقکاران مجاز به نصب تابلو برق شرح داده شده است.
مراحل نصب تابلو برق
همان طور که بیان شد، بررسی مراحل نصب تابلو برق و رعایت آنها به دلیل حساس‌بودن تجهیزات و قطعات آن و احتمال بروز خطر برق‌گرفتگی، سرقت یا آسیب‌رساندن به دستگاه‌های مختلف آن در صورت قرارگرفتن در دسترس عموم می‌تواند یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های پیاده‌سازی تاسیسات ساختمانی است. راهنمای نصب تابلو برق شامل مراحل و بخش‌هایی است که پیش از اقدام به تهیه قطعات و محفظه تابلو، باید آنها را تعیین نمود. در ادامه به طور مختصر توضیحاتی درباره مراحل و نحوه نصب تابلو کنتور برق ارائه شده است.
بیشتر بخوانید: تابلو برق هوشمند ساختمان
ارزیابی محل نصب تابلو برق
سیاری از تابلوبرق‌ها در مکان‌هایی نصب می‌شوند که ایمنی لازم برای جلوگیری از اتصالی، قرار نگرفتن در معرض دید عموم، دسترسی ساده و … به آنها در آن مکان وجود ندارد. با توجه به محل نصب تابلو برق می‌توان تعیین کرد که از تابلوهای IP دار (Ingress Protection یا درجه حفاظت قطعات الکتریکی) استفاده کرد یا تابلوهای فاقد IP. همچنین با بازبینی محل یا محل‌های نصب گوناگون باید تعیین نمود که به تابلو برق روکار نیاز است یا تابلو برق توکار. تعیین ارتفاع نصب تابلو برق یکی دیگر از مسائل پراهمیت به ویژه برای تابلوهای توکار است تا بازبینی آن پس از نصب توسط تکنیسین‌ها و برقکاران ساده باشد.
تعیین جنس محفظه تابلو برق
با توجه به اینکه محفظه تابلو برق از جنس پلاستیکی یا فلزی ساخته می‌شود، تعیین نوع آن با توجه به ابعاد تابلو برق، تجهیزات موجود در آن، روکار یا توکار بودن آن، بودجه موجود و بسیاری از عوامل دیگر می‌تواند یکی از مهمترین مراحل در راهنمای نصب تابلو برق باشد.
تعیین محل بازشو و قرارگیری تابلو برق
با توجه به اینکه نصب تابلو برق از هر نوع آن باید در محلی از ساختمان یا سازه صنعتی باشد که هم دسترسی به آن ساده بوده و هم در معرض رفت و آمد عموم نباشد، یکی از مهمترین معیارها پیش از تعیین محل نصب تابلو برق، تعیین جهت بازشدن درب آن است تا برای آمدوشد و کار تکنیسین‌های برق تداخلی ایجاد نکند.
تعیین اجزای داخلی و قطعات تابلو برق
اجزای داخلی از جمله فیوزها، کلیدها، ترانس‌ها، اتصالات گوناگون و به طور کلی قطعاتی که در تابلو برق نصب می‌شوند باید پیش از تهیه و خرید آنها، تعیین شوند. تعیین ولتاژ و جریان مورد نیاز برای هر قطعه و مدار و همچنین فیوزهای قطع و وصل به همراه سایر تجهیزات می‌تواند برآورد مناسبی از هزینه نصب تابلو برق و خدمات مورد نیاز برای آن ارائه دهد.
مقاله پیشنهادی: بانک خازنی اتوماتیک
تفاوت نصب تابلو برق صنعتی و تابلو برق خانگی
تابلو برق صنعتی نسبت به تابلو برقی که در ساختمان‌های مسکونی، به ویژه مجتمع‌های کوچک نصب می‌شود فشار بار بیشتری را فراهم می‌کند. به همین دلیل، راهنمای نصب تابلو برق صنعتی و خانگی با هم و قطعات و دستگاه‌های به کار برده شده در آنها کمی با یکدیگر متفاوت است.
با استفاده از تابلوهای برق صنعتی که عمدتا در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی، انبارهای بزرگ، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، ورزشگاه‌ها و مراکز درمانی و بهداشتی و … نصب می‌شوند می‌توان جریان الکتریکی بسیار بزرگتری از تابلو برق خانگی ایجاد کرد، چرا که اتصال به تابلو برق صنعتی عمدتا با دستگاه‌ها و ابزارآلاتی است که نیاز به اتصال به برق فشارقوی دارند. همچنین در آموزش نصب تابلو برق صنعتی استفاده از قطع‌کننده‌های جریان بسیار حیاتی است تا در صورت نوسانات و بروز شرایط معیوب در شبکه تاسیسات الکتریکی اقدام به قطع جریان کنند. ابعاد، ترانس‌های به کار رفته در تابلو برق صنعتی، جنس محفظه، گلندها و تمامی تجهیزات موجود در آن نیز نسبت به تابلو برق خانگی متفاوت است.
در سوی مقابل، تابلوبرق‌های خانگی دارای ابعادی به مراتب کوچکتر و به تبع آن، دستگاه‌ها و فیوزها و کلیدهای ساده‌تری درون خود هستند. برق تامین‌شده توسط تابلو برق خانگی عمدتا برق تک فاز مورد نیاز برای تامین دستگاه‌های روشنایی و برقی درون منزل است. اگرچه در گذشته از فیوزها برای قطع جریان در صورت بروز اتصالی و عیب و نقص در مدار الکتریکی برق خانگی استفاده می‌شود، اما امروزه قطع‌کننده‌های جریان در تابلو برق خانگی نصب می‌شوند. عدم نصب قطع‌کننده‌های مدار در تابلو برق خانگی امکان افزایش خطر آتش‌سوزی و آسیب به تجهیزات متصل به شبکه تاسیسات الکتریکی خانگی را افزایش می‌دهد.
استانداردهای نصب تابلو برق
همان طور که اشاره شد، نصب تابلوبرق باید توسط افراد خبره و باتجربه و برق‌کارانی که دانش و تجربه کافی برای انجام این کار را دارند و با استانداردها و راهنمای نصب تابلو برق آشنا هستند صورت گیرد. راهنمای نصب تابلو برق چه برای برق خانگی و چه برق صنعتی دارای یک سری از استانداردها و ضوابط بسیار مهم است که رعایت آنها برای تامین ایمنی، حفظ قطعات موجود در تابلو برق و تاسیسات الکتریکی، کاهش مصرف انرژی و حفاظت از محیط زیست و کاهش هزینه‌های پایش و نگهداری تابلو برق ضروری و مهم است. در ادامه، تعدادی از مهمترین ملزومات و استانداردهای نصب تابلو برق به صورت خلاصه معرفی شده اند.
- بررسی ارتفاع مجاز نصب در بالاترین و پایین‌ترین بخش تابلو و همچنین در طرفین آن با توجه به ابعاد و اندازه‌های آن و توجه به معیارهای موجود برای هر نوع تابلو برق؛
- بررسی محل قرارگیری تابلو برق (دسترسی آسان در عین عدم قرارگیری در محل پرتردد ساختمان)؛
- بررسی عایق رطوبتی تابلو برق در محل نصب تابلو برق ساختمان؛
- بررسی اتصال سیم ارت (Earth) به زمین و چاه ارت؛
- بررسی کارکرد درست و سالم‌بودن کلیدها و پریزهای نصب‌شده در تابلو برق؛
- بررسی اتصالات سیم‌ها و کابل‌ها و روکش عایق آنها درون تابلو برق و بیرون آن؛
- نصب تابلوهای هشداردهنده و برچسب‌های خطر در بیرون و درون تابلو؛
- استفاده از تجهیزات ایمنی توسط برقکاران در هنگام نصب، بازبینی دوره‌ای و تعمیرات تابلو برق؛
- بررسی روشنایی موجود در محل جهت داشتن دید کافی برای برقکاران و تعمیرکاران؛
- بررسی کارکرد درست کپسول آتش‌خاموش‌کن نصب‌شده در مجاورت تابلو برق.
بیشتر بخوانید: آموزش نصب تابلو برق آسانسور
نصب تابلو برق توسط چه کسی انجام می‌شود؟
کار با تاسیسات ساختمانی و صنعتی، به ویژه تاسیسات الکتریکی می‌تواند در عین خطرناک‌بودن، بسیار حساس و کلیدی بوده و در صورتی که از تجربه تعمیرکاران و برقکاران ماهر استفاده نشود سبب بروز خسارت‌هایی جدی به شبکه تاسیساتی ساختمان شود. از همین رو، جهت نصب، بازبینی‌های دوره‌ای، تعمیر و یا قطع و وصل جریان در قطعات گوناگون موجود در تابلو برق می‌بایست از راهنمای نصب تابلو برق و همچنین مهارت فنی تعمیرکاران حرفه‌ای بهره برد.
تکنیسین‌ها و برق‌کارانی که می‌توانند بهترین تابلوبرق‌ها را نصب کنند لازم است تا حتما بر استانداردهای نصب انواع تابلوبرق مسلط بوده و با اصول ساخت و نصب محفظه تابلو برق و اتصالات و قطعات الکتریکی گوناگون درون آن آشنایی کامل داشته باشند. همچنین بهتر است برق‌کارانی که برای نصب تابلو برق انتخاب می‌شوند دارای تجربه کافی در زمینه کار با تجهیزات گوناگون الکتریکی بوده و با روش نصب تابلو برق صنعتی، روش نصب تابلو برق سه فاز و محافظت از انواع مدارها، دستگاه‌های الکتریکی، سامانه‌های روشنایی، مدارهای فرمان و کنترل و … آشنایی کامل داشته باشند.
