سیم‌کشی ساختمان باید با حساسیتی زیادی انجام شود؛ پس باید آن را بر اساس استانداردهای تعریف‌شده پیش برد. استانداردهای سیم کشی ساختمان توسط وزارت راه و شهرسازی آماده و در اختیار نظام مهندسی قرار می‌گیرد. مهندس برق نقشه سیم کشی ساختمان را آماده می‌کند و در اختیار برق‌کار قرار می‌دهد؛ بعد از آن، براساس این نقشه و استانداردها کار برق‌کشی انجام می‌شود.
در این مقاله از آرین پرتو قصد داریم به قواعد و قوانین سیم کشی ساختمان بپردازیم؛ اگر قصد دارید با استانداردهای برق‌کشی آشنا شوید تا آخر مقاله همراه ما باشید.
ابزارهای برق کشی ساختمان
قبل از اینکه با استانداردهای سیم کشی ساختمان آشنا شویم باید ابزارهای مورد نیاز برای این کار را بشناسیم. برای انجام سیم‌کشی مانند کارهای فنی دیگر به ابزارهایی نیاز دارید. اگرچه این ابزارهای خیلی ساده هستند؛ اما بدون آنها هیچ‌کاری پیش نمی‌رود. مهم‌ترین ابزار برق کشی ساختمان شامل موارد زیر است:
- سیم‌چین: برای قطع‌کردن سیم استفاده می‌شود؛
- انبردست: برای نگه داشتن قطعه‌کار و سیم کاربرد دارد؛
- سیم‌لخت‌کن: برای برداشتن روکش سیم استفاده می‌شود و دارای دو مدل دستی و اتوماتیک است؛
- پیچ‌گوشتی: برای باز و بسته‌کردن پیچ‌ها استفاده می‌شود و یکی از ابزارهای پرکاربرد در سیم‌کشی ساختمان است؛
- دم‌باریک: برای قطع‌کردن سیم و همچنین نگه‌داشتن قطعه‌کار در جاهای باریک و دراز کاربرد دارد؛
- دم‌گرد: برای ساخت حلقه و قلاب سیم استفاده می‌شود؛
- متر: در سیم‌کشی ساختمان مانند بسیاری از کارهای فنی به متر نیاز دارید و از آن برای اندازه‌گیری ارتفاع پریز، کلیدها، سیم و … استفاده می‌شود؛
- مولتی‌متر: برای اندازه‌گیری جریان و ولتاژ استفاده می‌شود؛
- چسب: برای پوشاندن محل اتصال دو سیم کاربرد دارد؛
- تراز: برای اینکه بتوان پریزها و کلیدها را به‌درستی نصب کرد از تراز استفاده می‌کند؛
- فنر سیم‌کشی: برای عبور دادن سیم‌ها از داخل لوله استفاده می‌شود؛
- فازمتر: جهت تشخیص فاز و نول کاربرد دارد.
بیشتر بخوانید: ساخت تابلو برق
مراحل سیم کشی ساختمان به ترتیب چیست؟
مراحل سیم کشی ساختمان باید براساس مراحل خاصی باشد؛ تمامی این مراحل باید به ترتیب و به‌صورت دقیق انجام شود تا کار تکمیل شود؛ این مراحل شامل موارد زیر است؟
- نقشه: قبل از اینکه کار سیم‌کشی شروع شود باید نقشه در اختیار شخص برق‌کار قرار بگیرید. این نقشه بر اساس قواعد و قوانین سیم کشی ساختمان و از طرف مهندس برق تهیه می‌شود. نقشه سرعت انجام کار را بیشتر می‌کند.
- اندازه‌گیری و خط تراز: پس از آنکه نقشه سیم کشی ساختمان آماده شد؛ باید جای پریز، کلیدها، جعبه فیوز و جعبه تقسیم‌ها به کمک خط تراز مشخص شود. برای این کار اندازه کلیدها و پریزها از سقف و کف ساختمان را اندازه می‌گیرند و محل دقیق قرارگیری آنها را مشخص می‌شوند تا براساس اصول سیم کشی ساختمان نصب شوند.
- کنده‌کاری: بعد از اینکه براساس اصول استانداردهای سیم کشی ساختمان محل کلیدها، پریزها، جعبه تقسیم مشخص شد باید کار کنده‌کاری شروع شود. در گذشته برای این کار معمولا از وسایلی مانند، چکش، قلم و تیشه استفاده می‌شد؛ اما در روش جدید سیم کشی ساختمان برای کنده‌کاری از دستگاه‌هایی مانند بتن‌کن، هیلتی و شیارزن استفاده می‌شود. این وسایل جدید سختی کار را کم‌تر و سرعت انجام آن را بیشتر کرده‌اند.
- قوطی‌گذاری: بعد از اینکه کار کنده‌کاری به پایان رسید، باید قوطی‌های مخصوص کلید و پریز روی دیوار و به کمک گچ محکم شود. باید در هنگام نصب قوطی‌ها به این نکته توجه شود که تنظیم سطح قوطی‌ها با سطح دیوار بسیار مهم است و حتما باید به آن توجه شود.
- لوله‌گذاری: برای اینکه سیم در برابر انواع فشارها حفاظت شود از لوله‌های برق استفاده می‌کنند. در واقع این لوله‌ها، سیم‌ها را به قسمت‌های مختلف هدایت می‌کنند. لوله‌های برق بسیار متنوع هستند و معمولا در جنس‌های گالوانیزه، فلزی، پلاستیکی و یا PVC تولید می‌شود. بعد از اینکه کار قوطی‌گذاری تمام شد باید سیم‌ها در داخل آنها قرار گیرند. براساس نقشه سیم کشی ساختمان روش لوله‌گذاری متفاوت است.
- سیم‌کشی: همه مراحل که گفته شد آماده‌سازی کامل برای سیم‌کشی بود. در این مرحله سیم‌کشی کامل می‌شود و همه سیم‌ها شامل سیم برق، آنتن و تلفن از داخل لوله‌ها عبور داده می‌شوند. برای عبور دادن سیم از داخل لوله‌ها از فنر مخصوص استفاده می‌شود. جنس فنرها می‌تواند فلزی و یا پلاستیکی باشد.
- سیم‌بندی: در مرحله آخر اصول سیم کشی ساختمان، باید سیم‌ها را به‌طرف کلیدها و پریزها تقسیم کرد. این بخش بسیار مهم است و در صورتی هرگونه اشتباه کوچکی رخ دهد ممکن است اتفاق بسیار ناگواری پیش بیاید.
استانداردهای سیم کشی ساختمان
استانداردهای سیم کشی ساختمان مجموعه‌ای از قوانینی است که باید در زمان کار در نظر داشته باشید. برق‌کشی یکی از کارهای حساس است و باید مطابق با اصول خاصی انجام شود؛ اگر این استانداردها رعایت نشود خطرات بسیاری را ایجاد می‌کند. قواعد و قوانین سیم کشی ساختمان توسط وزارت مسکن و شهرسازی با هدف ایمنی و بهره‌برداری درست ارائه می‌شود. شخص برق‌کار باید به کلیه این قوانین آشنا باشد و در زمان کار آنها را رعایت کند. تعدادی از استانداردها کلی هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- باید نسبت قطر داخلی سیم به قطر سیم برابر 1.3 باشد.
- همه سیم‌کشی ساختمان شامل توکار و روکار باید داخل لوله‌های مخصوص قرار داشته باشند و برای جداکردن انشعاب از آنها از وسایل استاندارد با لوله استفاده شود.
- در برق‌کشی توکار جعبه‌های زیر پریز و کلید باید با وسایل استفاده‌شده مانند کلید و پریز هماهنگ باشد.
- باید لوله‌ها در زمان سیم‌کشی خالی باشند و بعد از آن سیم‌ها به وسیله فنرهای مخصوص در داخل آنها قرار گیرند.
- اگر مداری زیر کف قرار می‌گیرد، باید برای اجرای آنها از لوله‌های پلاستیکی یا فولادی استفاده شود.
- در برق‌کشی روکار از بست‌های دو پیچه استفاده کنید و بست به‌گونه‌ای طراحی‌شده باشد که مانع تماس لوله با سقف یا دیوار شود و باید حداقل 6 میلی‌متر فاصله را ایجاد کند.
- هیچ‌وقت از لوله‌بر استفاده نکنید؛ برای برش لوله‌ها از اره استفاده کنید و حتما بعد از برش لبه‌های تیز آنها هم صاف شود.
- نباید لوله‌کشی را به دستگاه‌های که لرزش دارند وصل کنید. برای این کار باید از لوله‌های فولادی قابل‌انعطاف که حداقل دارای 20 سانتی‌متر طول هستند، استفاده شود.
- برای اتصالات و انشعابات از ترمینال‌های پیچی استفاده کنید؛ تنها در صورتی که اتصال و عایق‌بندی را تضمین کند می‌توانید از ترمینال‌های دیگر کمک بگیرید.
- از پیچیدن سیم‌ها به دور هم جهت اتصال استفاده نکنید.
- استفاده از نوار چسب غیرمجاز برای عایق محل اتصال ممنوع است.
- در فاصله بین دو جعبه تقسیم نباید بیشتر از چهار خم 90 درجه قرار گیرد.
- تغییر نوع لوله بدون در نظر گرفتن نوع جعبه در محل تغییر ممنوع است.
- انجام برق‌کشی روکار با استفاده از سیم‌های چندلایه ممنوع است.
- کلیدها باید در کل ساختمان هم‌سطح باشند و به‌صورت تراز این کار را انجام دهید.
- لوله‌گذاری برق در کف آشپزخانه یا حمام ممنوع است.
علاوه‌بر استانداردهای سیم کشی ساختمان که در بالا اشاره شد، استانداردهایی برای سطح مقطع و فیوز وجود دارد که باید در نظر داشته باشید:
- سطح مقطع سیم‌های پریز باید برابر 2.5 میلی‌متر باشد؛
- سطح مقطع سیم‌های روشنایی باید برابر 1.5 میلی‌متر باشد؛
- سطح مقطع سیم‌های کولر آبی باید برابر 2.5 میلی‌متر و کولر گازی برابر 4 میلی‌متر باشد؛
- سطح مقطع سیم‌های اصلی باید برابر 4 میلی‌متر باشد؛
- فیوز روشنایی دارای ظرفیت 10 آمپر باشد؛
- فیوز کنتور ساختمان دارای ظرفیت 25 آمپر باشد؛
- فیوز پریزها دارای ظرفیت 16 آمپر باشد؛
- فیوز اصلی و کولر دارای ظرفیت 20 آمپر باشد.
استاندارد کلیدها در برق کشی ساختمان
همه استانداردهای سیم کشی ساختمان که در بالا اشاره شده جزء قوانین کلی هستند؛ اما در کنار آنها برای کلیدها هم استانداردهای خاصی وجود دارد که باید در نظر داشته باشد. مهم‌ترین استاندارد کلیدها در برق کشی ساختمان شامل موارد زیر است:
- در کلیدها نباید هم هادی فاز و هم هادی خنثی به آن وصل باشد؛
- قطع و وصل رسانای خنثی برای کلید کنترل مدار ممنوع است و این کلیدها باید رسانای فاز را قطع و وصل کنند؛
- کلیدها برای قطع و وصل جریان برق استفاده می‌شوند؛ پس در زمان انتخاب به جریان اسمی‌ها دقت داشته باشید؛
- جریان اسمی برای بارهایی با ظرفیت قدرت واحد مانند لامپ‌های رشته‌ای برابر با جریان مصرف، برای بارهای با ظرفیت قدرت ری‌اکتیو مانند موتورها یک و نیم برابر جریان مصرف، برای بارهایی با ضریب قدرت خازنی مثل کاپاسیتیو و لامپ‌های گازی دو برابر جریان است.
استاندارد پریزها در برق ساختمان
علاوه‌بر استانداردهای سیم کشی ساختمان برای کلیدها، استاندارد پریزها در برق ساختمان هم وجود دارد. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- همه کلیدها شامل تک فاز و سه فاز باید دارای یک اتصال اضافی برای وصل‌کردن هادی حفاظتی باشند؛
- در مکان‌هایی که از سیستم‌های غیر از جریان برق عادی یا از روش‌های ایمنی خاصی استفاده می‌کنند باید از پریز مخصوص در آن محیط استفاده شود.
- حداقل جریان نامی پریزهای تک فاز برابر 16 آمپر است؛
- حداقل جریان نامی پریزهای سه فاز برابر 16 آمپر است و باید دارای یک یا دو اتصال اضافی برای هادی حفاظتی و خنثی باشد.
محاسبه متراژ سیم برق ساختمان
نقشه، نحوه محاسبه سیم کشی ساختمان را برای شما آسان می‌کند. از روی نقشه طول هر واحد را به‌دست آورید و مقدار آن را به هم جمع کنید. سیم‌کشی دارای پیچ‌ها و خم‌ها است و شما برای اینکه مقدار متراژ را به‌درستی حساب کنید باید 10درصد به آن اضافه کنید.
سیم‌ها در بازار به‌صورت حلقه‌ای به‌فروش می‌رسند و شما در هنگام خرید باید کمی بیشتر از مقدار محاسبه متراژ سیم برق ساختمان را خریداری کنید. برای مثال اگر به نه حلقه نیاز داشتید، 10 حلقه را خریداری کنید تا هنگام کار با مشکل روبه‌رو نشوید.
استاندارد فاصله ها در برق کشی ساختمان
بر اساس استانداردهای سیم کشی ساختمان باید فاصله‌ها را به‌صورت دقیق رعایت کرد. مهم‌ترین استانداردها شامل موارد زیر هستند:
- ارتفاع کلید کولر باید از کف برابر 130 سانتی‌متر باشد؛
- فاصله کلیدها از کف برابر 110 تا 120 سانتی‌متر باشد؛
- ارتفاع پریز آشپزخانه از کف برابر 60 تا 120 سانتی‌متر باشد؛
- ارتفاع پریز حمام از کف برابر 120 سانتی‌متر باشد؛
- فاصله پریزها از هم برابر 3 متر باشد؛
- فاصله پریز از درب برابر 1.5 متر باشد؛
- ارتفاع پنل و گوشی آیفون از کف برابر 140 تا 150 سانتی‌متر باشد؛
- ارتفاع پریزهای آنتن، برق و تلفن از کف برابر 30 تا 40 سانتی‌متر باشد؛
- فاصله سرپیچ لامپ از سقف برابر 30 تا 50 سانتی‌متر باشد؛
- فاصله جعبه فیوز از لوله‌های آب و گاز برابر 100 سانتی‌متر باشد؛
- ارتفاع جعبه فیوز از کف برابر 150 تا 170 سانتی‌متر باشد؛
- فاصله کابل از دیوار باید حداقل برابر 2 سانتی‌متر باشد؛
- فاصله قوطی‌ها از چارچوب ساختمان برابر 15 تا 25 سانتی‌متر باشد؛
همه موارد اشاره‌شده جز استاندارد فاصله ها در برق کشی ساختمان هستند که باید در نظر داشته باشید.
مهم‌ترین نکات سیم کشی ساختمان
در کنار استانداردهای سیم کشی ساختمان که بیان شد، نکات عمومی هم وجود دارد که باید آنها رعایت کنید. مهم‌ترین نکاتی در زمان برق‌کشی ساختمان عبارتند از:
- برای اینکه کیفیت کار و سرعت انجام سیم‌کشی بیشتر شود از لوله‌گذاری‌های الکی خودداری کنید؛
- از قوطی‌ها لوله‌های شکسته در سیم کشی ساختمان استفاده نکنید؛
- در صورتی که تعداد مسیر زیاد بود برای وصل‌کردن آن از بوش و لنت‌های مخصوص استفاده کنید؛
- نحوه قرارگیری لامپ‌ها باید از یک هارمونی خاص پیروی کند؛
- نورپردازی را بر اساس استانداردهای روز انجام دهید؛
- چند سیم با کارایی مختلف را از داخل یک لوله مشترک عبور ندهید؛
- سیم‌ها باید در داخل ترمینال‌ها قرار گیرند و حتی کوچک‌ترین رشته نباید بیرون باشد؛
- در محیظ‌هایی مانند حمام باید از کلیدها و پربزهای ضدآب استفاده کنید؛
- لوله‌های برق حتما از لوله‌ها آب بالا باشند تا در موارد شکستگی با نشتی دردسرساز نشوند؛
- در لوله‌های برق محل اتصالات را با لنت و چسب مخصوص بپوشانید؛
- قبل از نصب سیم، آن را تست کنید؛ سپس آن را در داخل لوله قرار دهید؛
- لوله‌ها را قبل از نصب چک کنید؛
- استفاده از سیم‌های زنگ‌زده و خراشیده خطرناک است و هیچ‌وقت آنها را به‌کار نگیرید؛
- از گیره‌های پلاستیکی برای هدایت کابل استفاده نکنید؛
- از سیم‌هایی با سطح مقطع کم استفاده نکنید؛
- جعبه‌های تقسیم حتما دارای پوشش باشند؛
- اتصالات باید مناسب باشند و از اتصال سست جلوگیری کنید؛
- جعبه‌های برق و تقسیم باید در دسترس باشند و از پنهان‌کردن آنها جلوگیری کرد؛
- سیم‌های بدون روکش نباید بیرون بیایند؛ چراکه باعث ایجاد خطر می‌شوند؛
- هیچ کابلی نباید در داخل ساختمان آویزان و رها شود.
سخن پایانی
اگر استانداردهای سیم کشی ساختمان رعایت شود، علاوه‌بر اینکه سرعت انجام کار بیشتر می‌شود؛ برق‌کشی شما به‌صورت اصولی انجام می‌شود. قبل از شروع کار باید نقشه یا عکس سیم کشی ساختمان در اختیار برق‌کار قرار می‌گیرد. سپس برق‌کار مقدار متراژ سیم را محاسبه می‌کنید و با ابزارهای برق‌کشی کار خودش را شروع می‌کند. برای همه قسمت‌های مختلف استانداردهای خاصی وجود دارد و شخص برق‌کار باید همه آنها بدانید و رعایت کند.
