آسانسورها تا زمان استفاده از نیروی الکتریکی در دهه 1880 از سیستم‌های هیدرولیک استفاده می‌کردند و پس از آن، آسانسورهای کششی دنده‌ای یا بدون دنده جایگزین آسانسورهای هیدرولیک شدند. در آسانسورهای برقی امروزی، برای بالابردن کابین در چاه آسانسور از سازوکار خاصی استفاده می‌شود.
این سازوکار خاص که مجموعه‌ای از دستگاه‌های الکتریکی و مکانیکی را در بر می‌گیرد توسط تابلو برق آسانسور کنترل می‌شود. تابلو برق یا تابلو فرمان آسانسور، دستگاهی متشکل از کلیدها و فیوزها و قطعات الکتریکی گوناگون است که درون شبکه تاسیساتی ساختمان جهت مدیریت و کارکرد درست آسانسور استفاده می‌شود. اولین کنترل‌ها و تابلوهای فرمان آسانسورها با استفاده از رله‌های الکتریکی در دهه 1970 ساخته شدند و در دهه 1980، با پیشرفت‌هایی که در انواع این تابلوهای برق حاصل شد، ریزپردازنده‌ها به تابلو برق آسانسور معرفی شدند.
تابلو برق آسانسور سامانه‌ای برای کنترل آسانسورها است که تمامی اجزای لازم برای حرکت درست و کارکرد بهینه آسانسور را در خود جای می‌دهد. تابلو برق آسانسور تمام قطعات لازم از جمله منبع تغذیه، کلیدها و رله‌ها، سوئیچ‌های گوناگون و فیوزهای قطع و وصل را در خود نگه داشته، همه عملیات موجود در آسانسور را کنترل می‌کند و همچنین تضمین‌کننده ایمنی حرکت آن بین طبقات است. نصب تابلو برق آسانسور یکی از مهمترین بخش‌ها و مراحل اجرای تاسیساتی ساختمان‌هایی با هر نوع کاربری اعم از اداری – تجاری، مسکونی، نیروگاهی و صنعتی، ورزشگاهی، آموزشی و … بوده و انجام این کار نیازمند دانش و مهارت خاصی است. در این نوشتار، درباره کاربرد تابلو برق آسانسور در شبکه تاسیساتی الکتریکی، اجزای آن و مراحل راه‌اندازی تابلو برق آسانسور توضیحاتی ارائه شده و در انتها، نکات مهم در نصب تابلو برق آسانسور بیان شده اند.
کاربرد تابلو برق آسانسور
همان طور که اشاره شد، تابلو برق آسانسور به عنوان یکی از تابلو برق‌های عمومی در ساختمان‌های گوناگون یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین بخش‌های نصب تاسیسات الکتریکی بوده و برای کارکرد آسانسور الزامی است. کاربرد تابلو برق و آموزش نصب تابلو فرمان آسانسور در واقع کنترل و فرمان انواع عملکردهایی است که یک دستگاه آسانسور باید در یک آپارتمان یا سازه مرتفع داشته باشد. در ادامه، تعدادی از وظایف تابلو برق یا تابلو فرمان آسانسور معرفی شده اند.
- کنترل سرعت حرکت کابین
با توجه به اینکه با استفاده از آسانسور در هر اندازه و شکلی که باشد لازم است تا انواع بار و افراد بین طبقات مختلف جابه‌جا شوند، کنترل سرعت آسانسور و جلوگیری از شتاب‌گیری زیاد آن در هنگام شروع حرکت یا بازایستادن یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین وظایف تابلو برق آسانسور است.
- کنترل جهت حرکت کابین
با توجه به اینکه حرکت آسانسورها عموما در دو جهت بالا و پایین است، به وسیله تابلو برق آسانسور مدیریت حرکت بین طبقات در تراز ارتفاعی گوناگون آنها مدیریت می‌شود.
- پردازش فرمان‌ها از دکمه‌های کنترل داخل و خارج از کابین
فشردن کلیه دکمه‌های فرمان که در درون کابین بر روی بدنه آن و همچنین در بیرون آن در کنار درب هر ورودی آسانسور در طبقات وجود دارند، ارسال‌کننده فرمانی به تابلو برق آسانسور است که در آن قسمت پردازش می‌شود.
- کنترل تجهیزات الکتریکی
با استفاده از تابلو برق آسانسور می‌تون عملکردهای مختلف آسانسور و تجهیزات متصل به آن را با انواع ترمزها، سوئیچ‌ها و … مدیریت کرد.
- پایش لحظه‌ای موقعیت کابین آسانسور
با توجه به اینکه ارسال پیام حرکت از هر طبقه‌ای به آسانسور نیازمند محاسبه میزان حرکت از طبقه فعلی آسانسور تا طبقه مورد نظر است، تشخیص لحظه‌ای موقعیت آسانسور در حالت آماده به کار نیز از دیگر وظایف تابلو برق آسانسور است.
از همین رو، نصب تابلو برق آسانسور برای استفاده از کاربردهای گوناگون آن به عنوان درگاه فرمان عملکرد آسانسور ضروری بوده و آشنایی با اجزای گوناگون آن برای استفاده بهینه از آن مهم است. در ادامه تعدادی از اجزای تابلو برق آسانسور معرفی شده اند.
بیشتر بخوانید: گزارش کارآموزی نصب تابلو برق
اجزای تابلو برق آسانسور و نحوه اتصال آنها
با توجه به موارد یادشده، نصب تابلو برق آسانسور و استفاده بهینه از آن نیازمند دانش، تجربه و مهارت خاصی در اتصال اجزای تابلو فرمان آسانسور و انواع قطعات الکتریکی مورد نیاز برای این تابلو برق است. از مهمترین بخش‌های تابلو برق آسانسور، بردهای آن هستند که هر کدام وظیفه خاصی را به عهده دارند. در ادامه، تعدادی از بردهای قابل استفاده در نصب این تابلو برق معرفی شده اند.
برد اصلی (IMC)
برد اصلی در بر گیرنده تمامی ورودی‌های الکتریکی آسانسور است و به طور عمده دارای 28 ورودی است. خروجی‌های این برد دارای اختلاف پتانسیل 24 ولت هستند.
برد I/O
با توجه به اینکه تشخیص محل قرارگیری کابین در طبقات توسط تابلو فرمان آسانسور قابل شناسایی است، این برد جهت نمایش محل قرارگیری کابین در چاه آسانسور، در تابلو برق آسانسور نصب می‌شود.
برد کابین (CAB)
یکی از مهمترین بردهای آسانسور است که وظیفه ارسال سیگنال به برد اصلی را دارد.
برد تغذیه (LPS)
این برد وظیفه تامین اختلاف پتانسیل 12 ولت یا 24 ولت برای نمایشگرها و سایر اجزا و بردهای موجود در آسانسور را بر عهده دارد.
برد کنترل بار (LPC)
برد کنترل بار در آسانسور وظیفه محافظت از پیشرانه آسانسور را به عهده دارد.
همچنین قسمت مهم دیگری در آسانسور وجود دارد که رابط بین تابلو برق و بردهای آن با کابین آسانسور است که آن را جعبه رویزیون آسانسور (Elevator Revision Box) می‌نامند. درون این جعبه پایانه‌هایی موجود است که آن را قابل اتصال به تابلو برق آسانسور می‌کند، ولی خود آن بر روی کابین آسانسور نصب می‌شود. علاوه بر ایجاد ارتباط میان تابلو برق و کابین، در صورتی خرابی آسانسور، تعمیرکاران می‌توانند با ایستادن بر بالای کابین آسانسور، ارتباط جعبه رویزیون با تابلو برق را قطع کرده و به صورت دستی با کمک این جعبه اقدام به هدایت آسانسور کنند.
همچنین بخوانید: نحوه سیم کشی تابلو برق
مراحل راه اندازی تابلو برق آسانسور
نصب تابلو برق آسانسور نیازمند تخصص و مهارت خاصی بوده و جهت انجام این کار، تکنیسین‌های ماهر و برق‌کاران حرفه‌ای به صورت گام به گام اقدام به قراردادن قطعات گوناگون و اتصالات مورد نیاز برای آن می‌کنند. در ادامه مراحل راه‌اندازی تابلو برق به صورت مختصر و بخشی از دستور العمل راه اندازی تابلو برق آسانسور معرفی شده اند.
انتخاب سیم و کابل
انتخاب سیم و کابل یکی از مراحل اولیه در نصب تابلو برق است. با توجه به نوع تابلو برق آسانسور و فشار بار الکتریکی آن، تهیه سیم رابط بین تابلو برق اصلی موتورخانه و اتصال آن به تابلو برق از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و نیازمند محاسبات و دقت در جدول‌های مخصوص نصب تابلو برق آسانسور است. همچنین جهت برقراری اتصال بین قطعات و بردهای گوناگون تابلو برق آسانسور، با توجه به جریان و ولتاژ آنها باید سیم ارتباط مناسب برایشان انتخاب کرد.
آماده‌سازی تابلو برق اصلی (موتورخانه)
با توجه به اینکه برق تابلو فرمان آسانسور از تابلو برق اصلی تامین می‌شود، باید نسبت به تامین خروجی مورد نیاز از کنتورهای اصلی اقدام کرد. اتصالات داخلی تابلو برق آسانسور در صورتی برقرار خواهند شد که برق آنها از مبدا تامین شود.
نصب تابلو و ترمینال‌های آن
پس از سیم‌کشی‌های اولیه و تامین ورودی مورد نیاز از مبدا برق اصلی برای نصب تابلو برق آسانسور، تابلو برق و ترمینال‌های آن به ترتیب نصب می‌شوند. همچنین خروجی‌های تابلو برق آسانسور باید به جعبه رویزیون و سایر بخش‌های آن متصل شود.
سیم‌کشی ارت (Earth)
پیش از برقراری اتصال در تابلو برق، باید اقدام به اتصال سیم ارت به زمین (اتصال به زمین) و بازرسی چاه ارت کرد تا مطمئن شد ایمنی کار با تابلو برق آسانسور تامین شده است.
نصب تابلو برق آسانسور یا در واقع راهنمای نصب تابلو فرمان آسانسور دارای گام‌ها و مراحل پرشمار دیگری مانند تهیه بردها و نصب مجزای آنها، ایجاد ارتباط میان کابین و تابلو، کالیبراسیون و … نیز هست که رعایت آنها برای کارکرد بهینه و ایمن آسانسور ضروری است.
مقاله پیشنهادی: ترانس ct در تابلو برق
نکات مهم در نصب تابلو برق آسانسور
همانند نصب هر پایانه و دستگاه تاسیساتی دیگری به ویژه در تاسیسات الکتریکی، تامین ایمنی نقشی کلیدی و اساسی در نصب تابلو برق آسانسور ایفا می‌کند. علاوه بر آن، کلیه قطعاتی که در تابلو برق نصب می‌شوند، محل قرارگیری آن در ساختمان و اتصالات ورودی و خروجی آن باید در یک نقشه تاسیساتی مانند نقشه تابلو فرمان آریان آسانسور با جزئیات مشخص شده باشند.
برای نصب قطعات، کلیدها و فیوزهای مختلف و سایر دستگاه‌های مورد نیاز باید فضای کافی پیش از نصب و همچنین پس از نصب آنها تعبیه شده باشد تا بتوان جهت تعمیر و نگهداری آنها به سادگی اقدام کرد. کلیه سیم‌های و کابل‌ها باید در پایانه‌ها دارای شماره باشند. همچنین کلیدهای محافظ جان، کلیدهای مینیاتوری گوناگون و به طور کلی هر دسته از قطعات نصب‌شده در تابلو برق باید در یک ردیف در کنار هم قرار گیرند.
