تابلو برق یکی از قطعات اصلی در سیستم‌های الکتریکی است. در واقع، این قطعه محفظه‌ای است که از جنس فلز یا غیرفلزی ساخته می‌شود و در داخل آن انواع قطعات الکترونیکی قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی تابلو برق محافظت از قطعات داخل است. این قطعه را از نظر ولتاژ به سه نوع تابلو برق فشار قوی (High Voltage)، تابلو برق فشار متوسط (Medium Voltage) و تابلو برق فشار ضعیف (Low Voltage) تقسیم می‌کنند.
در این مقاله از آرین پرتو به آموزش تابلو برق فشار ضعیف پرداخته شده است تا به همه سوالات شما در مورد این قطعه پاسخ داده شود. پس تا پایان همراه ما باشید؛ زیرا نکات بسیار مهمی بیان شده است.
تابلو برق فشار ضعیف چیست؟
به سیستم‌های برق که مقدار ولتاژ آن‌ها زیر 1000 ولت است، سیستم فشار ضعیف یا ولتاژ پایین (LV) گفته می‌شود. بیشتر وسایل برقی خانه از برق فشار ضعیف تغذیه می‌شوند. شرکت برق انرژی را برای مصرف‌کنندگانی که از برق فشار ضعیف استفاده می‌کنند، تامین و مدیریت می‌کند. مصرف‌کنندگان تنها وظیفه‌ای که دارند این است که سیستم خود را براساس آن طراحی و نصب کنند. این تابلو برق به‌عنوان واسطی برای توزیع و کلیدزنی در سیستم فشار ضعیف کاربرد دارد.
تابلو برق، برق را از منبع اصلی تامین می‌کند و سپس توزیع یا تغذیه برق را به مدارهای داخل ساختمان انجام می‌دهد. بسته به اندازه ساختمان و برق منبع تغذیه، تعداد تابلو در محل مشخص می‌شود. تابلو برق فشار ضعیف معمول‌ترین نوع تابلو است که در ساختمان‌ها و کارخانه‌های کوچک استفاده می‌شود. برای نصب آن نیازی به فضای زیادی نیست و همچنین هزینه نصب مناسبی دارد. ابعاد استاندارد تابلو برق فشار ضعیف بزرگ‌تر از تابلو برق‌های خانگی است.
بیشتر بخوانید: معرفی انواع کلید در تابلو برق و کاربرد هر کدام
تابلو برق فشار ضعیف در کجا کاربرد دارد؟
این نوع تابلو برق در مکان‌های زیادی کاربرد دارد که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کارخانه‌ها؛
- پالایشگاه‌ها؛
- ساختمان‌های تجاری؛
- ایستگاه‌های مبدل؛
- ایستگاه‌های برق.
تابلو برق فشار ضعیف چگونه ساخته می شود؟
برای ساخت هر نوع تابلو برقی لازم است تا مراحل مختلف را انجام داد. در ساخت تابلو برق فشار ضعیف نیز باید شش مرحله زیر طی شود تا تابو تکمیل شود. در ادامه به شرح این مراحل می‌پردازیم:
- طراحی و آماده‌سازی نقشه: بعد از اینکه مشتری درخواست ساخت تابلو را ارائه دهد، تیم فنی در محل مورد نظر حاضر می‌شود؛ سپس اطلاعات محل را به واحد نقشه‌کشی می‌دهد تا نقشه کلی تابلو ترسیم شود.
- ساخت قطعات بدنه: بعد از آماده‌شدن نقشه تابلو، تیم ساخت کار خود را شروع می‌کند. در این مرحله کارهای برش‌کاری، خم‌کاری، جوشکاری و سوراخ‌کاری بر اساس نقشه تهیه شده انجام می‌شود تا ساخت قطعات بدنه به اتمام می‌رسد.
- رنگ‌آمیزی قطعات: بعد از اینکه همه قطعات آماده شد، طی چند مرحله رنگ‌آمیزی می‌شود. برای اینکه چارچوب تابلو از کیفیت مناسبی برخوردار باشد، انواع رنگ‌های پوششی روی قطعات به کار می‌رود.
- سرهم‌کردن قطعات: بعد از اینکه رنگ‌آمیزی تمام و خشک شد، قطعات روی هم سوار شده و بدنه نهایی آماده می‌شود.
- مونتاژ قطعات الکتریکی و سیم‌کشی: بعد از اینکه چارچوب تابلو آماده شد، کلیه تجهیزات الکتریکی در جای مخصوص به خود قرار می‌گیرند.
- تست و کنترل کیفیت: بعد از اینکه همه قطعات در جای خود قرار گرفتند و سیم‌کشی آن‌ها تمام شد باید تابلو را تست کرد. این کار توسط کارشناسان انجام می‌شود و شامل بررسی ظاهر و آزمایش‌های داخل کارخانه است.
تجهیزات به کار رفته در تابلو برق فشار ضعیف
تجهیزات تابلو برق فشار ضعیف با تابلوهای فشار قوی و فشار متوسط متفاوت هستند؛ اگرچه کاری که هر دو آن‌ها انجام می‌دهد این است که انرژی الکتریکی را توزیع می‌کنند؛ اما در سطح‌های مختلف ولتاژ، تابلو برق فشار متوسط کار تغذیه نوع فشار ضعیف را انجام می‌دهد. در ادامه انواع تجهیزات به‌کاررفته در این نوع تابلوها به‌طور کامل معرفی شده‌اند:
- کابل‌های ورودی و خروجی: کابل‌هایی که در این نوع تابلو برق استفاده می‌شود از جنس پلی‌اتیلن یا اتیلن پروپیلن لاستیک هستند. شمش‌های شینه در برق ولتاژ ضعیف بیشتر از ولتاژ متوسط استفاده می‌شوند.
- کلید ایزولاتور (جداکننده): این کلید، کار جداسازی قطعات تابلو را انجام می‌دهد تا امکان نگهداری و تعمیر آن‌ها وجود داشته باشد. عملکرد ایزولاتور به‌صورت دستی است و باید برای مدت محدودی توانایی تحمل جریان اتصال کوتاه را داشته باشد. ایزولاتور قفل‌شونده دارای دو موقعیت باز و بسته است.
- شینه‌های داخلی: شینه‌ها (باس‌بارها) در تابلوهای کوچک، کابل‌های تک‌فار عایق‌شده است و در تابلوهای بزرگ، میله‌های سفت و سختی است که معمولا از جنس مس یا آلومینیوم ساخته می‌شوند.
- کنتاکتور: قطعه بسیار ساده‌ای است که نقش یک دستگاه قطع و وصل الکتریکی را دارد. این قطعه معمولا به‌کمک جریان کاهش‌یافته از سلونوئید بسته می‌شود. کاربرد، مدت زمان عملکرد، تعداد چرخه قطع و وصل و استقامت الکتریکی و مکانیکی از مشخصات این قطعه است.
- بریکر: بریکر (قطع‌کننده مدار یا مدارشکن) به‌طور هم‌زمان عملکردهای مهمی در تاسیسات برقی مانند کنترل، جداسازی و محافظت را انجام می‌دهد. در واحدهای ولتاژ ضعیف از بریکرهای نوع شکست هوا استفاده می‌کنند. این نوع قطع‌کننده از اصل «دی یون» استفاده می‌کند.
- کلید قطع بار: یک سوئیچ دو موقعیتی و غیراتوماتیک است که به‌صورت دستی کار می‌کند. معمولا مشخصات آن با استقامت الکتریکی و مکانیکی، ایجاد جریان، فرکانس عملکرد و ظرفیت قطع در شرایط عادی و خاص تعیین می‌شود.
- تجهیزات اندازه‌گیری: چند قطعه جهت اندازه‌گیری در تابلوی فشار ضعیف وجود دارد. این تجهیزات پارامترهایی مانند توان کل، ولتاژ، جریان و … را انجام می‌دهند. مقدار جریان به کمک ترانسفورماتور کنترل می‌شود.
- سرج ارستر: این قطعه در تابلو برق‌های مدرن وجود دارد که نقش محافظت‌های اضافه ولتاژ را دارند. سرج استر در دو طرف فشار ضعیف و فشار متوسط، قرار دارد و وظیفه آن محافظت از تجهیزات در مقابل اثرات گذرای اضافه ولتاژ است.
- کلید فیوز و فیوز HRC: معمولا در این تابلو برای محافظت در برابر خطای سطح بالا از این دو قطعه استفاده می‌شود. در اکثر موارد، به دلایل اقتصادی از ترکیب کلید فیوز و فیوز HRC استفاده می‌کنند.
- بی‌متال: از این قطعه زمانی‌که به حفاظت از موتورهای الکتریکی سه فاز در برابر بارهای اضافه نیاز باشد، استفاده می‌کنند.
- تایمرها: وظیفه کنترل مدار را بر عهده دارند. در تابلوهای برق برای تنظیم زمان بین عملکردهای مدار فرمان یا زمان‌سنجی یک کار خاص، از تایمرها استفاده می‌کنند.
- انواع سنسور: در این نوع تابلو برق، انواع سنسور مانند سنسور حرارت، فشار و رطوبت تعبیه شده‌اند که هر کدام وظیفه خاصی را دارند.
- شستی دوبل: از این قطعه جهت راه‌اندازی و قطع جریان برق موتور استفاده می‌شود. درواقع، شستی هم برق را وصل می‌کند و هم آن را قطع خواهد کرد.
- لیمیت سوئیچ: برای ایجاد قفل ایمنی در این تابلو برق از لیمیت سوئیچ استفاده می‌کنند. در واقع، این قفل جهت کنترل سیستم دستگاه کاربرد دارد.
- فلوتر الکترونیکی: فلوتر از خشک کارکردن موتور جلوگیری می‌کند و مایع را در سطح دستگاه کنترل می‌کند.
تمامی قطعاتی که در داخل تابلو برق استفاده می‌شود با یکدیگر در ارتباط هستند؛ یعنی اگر قطعه‌ای به درستی کار نکند، عملکرد کل تابلو دچار مشکل می‌شود.
بیشتر بخوانید: تابلو برق فشار ضعیف
انواع تابلو برق فشار ضعیف
معمولا تابلو برق‌های فشار ضعیف را از دو جنبه تقسیم می‌کنند. این تابلوها بر اساس نوع استفاده به دسته‌های مختلف زیر تقسیم می‌شوند که در ادامه هر کدام از آن‌ها به‌طور مختصر معرفی شده‌اند:
- تابلو برق اصلی (Main): این نوع تابلو دارای مدارهای حفاظتی و کنترلی زیادی است تا مقدار خطا را به حداقل برساند. فیدرهایی که در تابلو برق اصلی استفاده می‌شوند از نوع کلید هوایی هستند.
- تابلو برق زیردستی (sub): این نوع تابلو برق از فیدرهای تابلو برق اصلی تغذیه می‌کنند و وظیفه آن‌ها انتقال انرژی به قسمت‌های مختلف است. تابلو برق Main sub به مدار فرمان خاصی نیاز ندارد و معمولا ورودی و خروجی آن از کلیدهای کمپکت است.
- تابلو برق کنترلی: این تابلو، وظیفه ارتباط با تابلوهای برق اصلی و همچنین کنترل تابلو اصلی، زیردستی و MCC را بر عهده دارد. معمولا تابلو برق کنترلی را به‌صورت دستی، نیمه اتوماتیک و اتوماتیک تولید می‌کنند.
- تابلو برق DB: این نوع تابلو برق را می‌توانید در اداره‌ها ببینید که برای کاهش فضای اشغال‌شده، آن را به‌صورت دیواری می‌سازند. جهت ورود و خروج آن از کلیدهای مینیاتوری استفاده می‌کنند.
- تابلو برق MCC: در صنایع مختلف، شرکت‌ها و دفترها از تابلو برق MCC استفاده می‌کنند. این نوع تابلو از تابلوی اصلی تغذیه می‌کند و مجهز به حفاظت‌ها و کنترل‌های مختلفی است.
- تابلو برق خازنی: برای کاهش توان تلف‌شده ناشی از موتورهای القایی و بارهای سلفی، از تابلو برق خازنی استفاده می‌شود. این تابلو با اصلاح ضریب قدرت، وظیفه خود را انجام می‌دهد.
- تابلو برق کشویی: برای اینکه از حداکثر فضا استفاده کرد، تابلو برق کشویی ساخته شد. در این تابلو برق می‌توان تعداد زیادی مدارات کنترلی و فیدر را در یک سلول قرار داد. همچنین در صورت بروز هرگونه مشکلی به‌راحتی می‌توان به بخش‌های مختلف دسترسی پیدا کرد.
دسته‌بندی دیگری که برای این نوع تابلو وجود دارد، تقسیم آن بر اساس نوع ساختمان آن است. براین اساس تابلوها را به چهار نوع زیر تقسیم می‌کنند:
- تابلو برق رک؛
- تابلو برق دیواری؛
- تابلو برق ایستاده؛
- تابلو برق رومیزی.
همه این تابلوها از نوع فشار ضعیف هستند و تنها ساختمان آن‌ها با همدیگر متفاوت است.
قیمت تابلو برق فشار ضعیف چگونه محاسبه می شود؟
قیمت تابلو برق فشار ضعیف به فاکتورهای زیادی بستگی دارد. هر کدام از عوامل زیر در محاسبه قیمت نهایی تاثیرگذار هستند:
- ابعاد: هر چقدر اندازه تابلو برق بزرگ‌تر باشد، می‌توان قطعات بیشتری را در داخل آن قرار داد. اگر تابلو ابعاد بزرگ‌تری داشته باشد، باید انتظار داشت که هزینه بیشتری برای خرید آن پرداخت کنید.
- کیفیت تجهیزات: کیفیت تجهیزات هم یکی از عوامل مهم در قیمت تابلو برق است. اگر قطعات به‌کاررفته در تابلو از برندهای معتبر و باکیفیت باشد، قیمت نهایی آن بیشتر خواهد بود.
- جنس بدنه: معمولا تابلوها در دو جنس فلزی و غیرفلزی تولید می‌شوند. جنس‌های فلزی قیمت بیشتری در مقابل جنس پلاستیکی و … دارند.
- هزینه مونتاژ نهایی: سرهم‌کردن قطعات در داخل محفظه به افراد متخصص نیاز دارد. شرکت‌های معتبر توانایی این کار را دارند و قطعا برای مونتاژکردن تابلو برق هزینه موردنظر را به قیمت نهایی محصول اضافه می‌کنند.
- نوع تابلو: نوع تابلو هم در مقدار قیمت نهایی آن نقش دارد. هر کدام از انواع دیواری، رک، ایستاده و رومیزی قیمت متفاوتی دارند.
جمع‌بندی
تابلو برق فشار ضعیف یکی از انواع تابلو برق‌هاست که کاربردهای خاصی دارد. از این تابلو در سیستم‌های برق فشار ضعیف استفاده می‌کنند. درواقع از تابلوی فشار ضعیف به‌عنوان یک واسط جهت توزیع و کلیدزنی در این سیستم‌ها استفاده می‌شود. در مکان‌های مختلف از جمله کارخانه‌ها، پالایشگاه‌ها، ایستگاه‌های برق و … از این نوع تابلو استفاده می‌کنند. طراحی و ساخت تابلو برق فشار ضعیف در شش مرحله انجام می‌شود. همچنین در هر تابلو چندین قطعه مختلف استفاده می‌شود که در این مقاله به همه آن‌ها اشاره شد. بر اساس ساختمان تابلو برق آن را به چهار نوع ایستاده، رومیزی، رک و دیواری تقسیم می‌کنند.
